De Wet Verplichte Ggz en het ouderinitiatief

De nieuwe Wet zorg en dwang (Wzd) en Wet verplichte ggz (Wvggz), die vanaf 1 januari 2020 in werking zullen treden, maken het mogelijk om gedwongen zorg toe te passen op plaatsen waar dat nu nog niet is toegestaan. Dus niet alleen in de intramurale instellingen, maar ook bij de betrokkene thuis of in de kleinschalige woonvormen waar deze persoon woont.

Soms leidt een ernstige psychische aandoening bij iemand ertoe dat hij een gevaar voor zichzelf of anderen is. Tot voor kort was een verplichte opname in een instelling de enige manier om deze mensen te helpen en het gevaar weg te nemen. Dat wordt anders.

Verplichte zorg in wooninitiatief of opname in een instelling?

De nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) maakt het mogelijk om verplichte zorg zoals het toedienen van verplichte medicatie of het uitoefenen van toezicht op betrokkene, poliklinisch, bij iemand thuis of in een wooninitiatief te bieden.

Degene die zorg krijgt, kan dan makkelijker contact blijven houden met familie en vrienden en blijven deelnemen aan de samenleving.

Alleen als het in de eigen omgeving echt niet kan, bijvoorbeeld als het er niet veilig genoeg is voor de persoon zelf en zijn omgeving, of de persoon zelf niet wil, kan opname in een instelling een betere oplossing zijn.

Meer maatwerk bij verplichte zorg

De Wvggz biedt zorgverleners meer instrumenten voor zorg op maat, waarbij wordt gekeken welke aanpak het beste past bij iemand en hoe lang de zorg noodzakelijk is.

De wet geeft mensen die verplicht worden behandeld en hun familie meer inspraak. Zij beslissen mee hoe de zorg en ondersteuning eruit gaan zien. Ook wordt meer dan voorheen met de gemeente gekeken naar wat iemand nodig heeft om deel te (blijven) nemen aan het maatschappelijk leven, zoals een woning en werk.

Voor iemand met ernstige psychiatrische problemen is het veel beter als we kunnen voorkomen dat verplichte behandeling nodig is. Daarvoor is het van belang dat alle betrokken partijen en instanties goed samenwerken en signalen van familie, naasten en omgeving (buren) in een vroeg stadium opvangen en serieus nemen.

Tijdig starten met een passende behandeling in vertrouwde omgeving, in nabijheid van naasten, is beter voor de betrokkene en zijn omgeving.

Is een ouderinitiatief een Wvggz accommodatie?

Een Ouderinitiatief/particulier wooninitiatief is per definitie geen accommodatie zoals bedoeld in de Wzd (art. 1, lid 1b) en Wvggz (art. 1:1b Wvggz).

Op basis van de huidige definitie in de wet is het minder evident of het woon-initiatief een accommodatie is of niet, omdat bij verplichte zorg in de thuis-situatie de zorg-verantwoordelijke wordt geregistreerd als ‘accommodatie’.

Impact voor ouderinitiatieven en haar bewoners

In voorkomende individuele situaties is van belang dat ouders, samen met de begeleiding, binnen het ouderinitiatief een zorgvuldige afweging maken in hoeverre er ruimte geboden kan worden voor deze bijzondere zorg, die mogelijk nadelige gevolgen kan hebben voor de andere bewoners en de vertrouwde leefomgeving. Het is denkbaar dat de omgeving het gedrag van de betrokkene beïnvloed, maar omgekeerd kan dit gedrag (en mogelijk de tijdelijke behandeling) ook impact hebben op de bewoners.

Stappenplan

Het ligt voor de hand om, in een situatie waarbij de bewoner thuis geholpen wordt of betrokkene naar een instelling moet, een stappenplan volgen die beschrijft welke procedure hier het beste past.

Elke stap moet voorzien in een keuze voor ‘niet vrijwillige zorg’ en ‘vrijwillige zorg’ en wordt voorafgegaan door multidisciplinair overleg. Deskundigen overleggen samen met de betrokkene en eventueel diens mantelzorger of de zorg, op basis van vrijwilligheid geleverd kan worden of niet. Het zorgplan moet bij ‘vrijwillige zorg’ binnen de organisatie worden aangepast en 4 weken, na in werkingtreding, worden geëvalueerd. Daarna volgt (minimaal) 1x per 6 maanden een evaluatie van het stapenplan.

Bij elke stap komt psychiatrisch-behandelteam en de betrokkene in overleg tot een keuze en kan de ‘vrijwillige zorg, in eigen woning worden voorgezet, zolang het team niet in handelingsverlegenheid wordt gebracht en de thuissituatie geschikt is.

De noodzakelijke verplichte zorg moet zijn besproken en vastgelegd in een zorgplan. Dit moet vervolgens ook worden overlegd met een onafhankelijke psychiater en speelt de gemeente ook een belangrijke rol.

Meer informatie: Wet verplichte Ggz (VWS)

Zie ook op De Grasboom: Impact van vernieuwde wet- en regelgeving op ouderinitiatieven

Bronnen: VWS en GGZ-Centraal